Αν και οι ντομάτες είναι ως επί το πλείστον όλες κόκκινες όταν φτάνουν στα πιάτα μας, το «αστέρι του καλοκαιριού» φοβάται το ηλιακό έγκαυμα. Είτε ντόπιες είτε εισάγονται από το Μαρόκο, την Ισπανία ή την Ιταλία για φρέσκια κατανάλωση, οι ντομάτες κοσμούν τα γαλλικά ράφια όλο το χρόνο, αψηφώντας τους κανόνες των εποχών. Αλλά με την υπερθέρμανση του πλανήτη, είτε για ακατέργαστη κατανάλωση είτε για επεξεργασία, οι ντομάτες γίνονται όλο και πιο δύσκολο να καλλιεργηθούν στη νότια Ευρώπη. Στη Γαλλία, αρκετές μελέτες υποδεικνύουν ότι θα πρέπει να υπάρξει προσαρμογή για να συνεχίσει να υπάρχει η εν λόγω καλλιέργεια όπως και πολλές άλλες σε είκοσι, τριάντα ή πενήντα χρόνια.
Οι ντομάτες μπορούν να καλλιεργηθούν σε χωράφια ή θερμοκήπια, από μικρούς ή μεγάλους παραγωγούς, παρασκευασμένες σε σαλάτες ή σάλτσες, αλλά όλες είναι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ευάλωτες στις ιδιοτροπίες του ολοένα και πιο χαοτικού καιρού καθώς το κλίμα γίνεται όλο και πιο ασταθές λόγω των αερίων θερμοκηπίου που εκπέμπονται από ανθρώπινες δραστηριότητες.
Kαύσωνες και ξηρασία κατακλύζουν τη νότια Ευρώπη
«Όποιο και αν είναι το είδος της καλλιέργειας, οι ντομάτες τροφοδοτούνται με νερό μέσω της άρδευσης», εξηγεί ο François Lecompte, Αναπληρωτής Διευθυντής του Εργαστηρίου Φυτών και Συστημάτων Οπωροκηπευτικών στο Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Ερευνών για τη Γεωργία, τα Τρόφιμα και το Περιβάλλον (Inrae). Ως αποτέλεσμα, οι περιοχές που πλήττονται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια ξηρασίας είναι οι πιο ευάλωτες, ανάλογα με το αν μπορούν ή όχι να βασίζονται στη διαθεσιμότητα νερού για άρδευση. Σε ό,τι αφορά τις θερμοκρασίες, «πάνω από 32-34°C, υπάρχουν προβλήματα με την καρπόδεση [η μετάβαση από άνθος σε καρπό], κίνδυνοι καψίματος καρπού και νέκρωσης», συνεχίζει ο επιστήμονας, ο οποίος επικαλείται έκθεση για νέα παράσιτα ή ασθένειες, αναφέροντας επιπρόσθετα ότι οι επικονιαστές μπορούν να εκραγούν από τη ζέστη.
Μετά το καλοκαίρι του 2022, που χαρακτηρίστηκε από ζεστές, ξηρές συνθήκες, η γαλλική παραγωγή τομάτας για την νωπή αγορά μειώθηκε κατά 3% έναντι αυτής του 2021, παρά την αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης κατά 7%. «Όλες οι λεκάνες παραγωγής επηρεάζονται, σε διάφορους βαθμούς», αναφέρει λεπτομερώς η ετήσια έκθεση της France Agrimer, η οποία υπογραμμίζει επίσης ότι όσο πιο ζεστός είναι ο καιρός, τόσο περισσότερες ντομάτες τρώνε οι Γάλλοι. Το επόμενο καλοκαίρι, η νότια Ευρώπη ασφυκτιά κάτω από τη ζέστη, από την Ελλάδα μέχρι την Ισπανία. Η παραγωγή σε αυτές τις χώρες υπέφερε σε τέτοιο βαθμό που μέχρι το καλοκαίρι του 2023, οι Ισπανοί διανομείς στράφηκαν σε Βέλγους παραγωγούς για να γεμίσουν τα ράφια τους, λέει ο επικεφαλής του βελγικού συνεταιρισμού BelOrta. «Η Γερμανία επίσης αγόραζε περισσότερες ντομάτες από εμάς γιατί δεν μπορούσαν πλέον να προμηθεύονται τα προϊόντα τους από Ισπανούς καλλιεργητές».
Στο Βέλγιο, όπως και στην Ολλανδία, όλη η παραγωγή τομάτας γίνεται σε θερμοκήπια. Η Γαλλία έχει ένα μοντέλο μεικτής καλλιέργειας. Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής καλλιεργείται σε θερμοκήπια, για κατανάλωση φρέσκιας ντομάτας, ενώ το υπόλοιπο καλλιεργείται σε ανοιχτά χωράφια, κυρίως για μεταποίηση (σάλτσες, κονσέρβες ντομάτας, πίτσες και έτοιμα γεύματα). Αυτές οι ντομάτες που καλλιεργούνται στον αγρό είναι λογικά λιγότερο προστατευμένες από τα τερτίπια του καιρού.
Στην πρώτη γραμμή οι υπαίθριες ντομάτες
«Το καλοκαίρι γίνεται σταδιακά εχθρικό προς τις ντομάτες στην Ισπανία και τη νότια Γαλλία. Αντίθετα, οι παράκτιες περιοχές της Μάγχης αποκτούν σημαντικές δυνατότητες», έγραψε πρόσφατα ο αγρο-κλιματολόγος Serge Zaka στο X, συγγραφέας μιας μελέτης για την εξέλιξη της «εποχικότητας» και τη «Βιογεωγραφία» της υπαίθριας τομάτας. Μια μοντελοποιημένη προβολή για τα έτη 2060-2090 δείχνει ότι «το φάσμα της ντομάτας θα τείνει να εξαπλωθεί προς τα βόρεια και να εξαφανιστεί από το νότο, καθώς η Ισπανία σταδιακά ερημοποιείται».
Προς το παρόν, οι Γάλλοι καλλιεργητές δεν αντιμετωπίζουν «τα επαναλαμβανόμενα προβλήματα πρόσβασης στο νερό» που παρατηρούνται σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, λέει ο Robert Giovinazzo, διευθυντής της Sonito, της γαλλικής διεπαγγελματικής οργάνωσης παραγωγών τομάτας. Εξήγησε ότι τα τρία τέταρτα της γαλλικής παραγωγής πραγματοποιούνται κατά μήκος της κοιλάδας του Ροδανού, μεταξύ της περιοχής της Λυών και του δέλτα του Camargue. «Οι αρδευτικές μας ικανότητες δεν είναι συγκρίσιμες με μια περιοχή όπως η Ανδαλουσία. Για να ξεμείνουμε από νερό, δεν θα έπρεπε να έχουν μείνει παγετώνες στις Άλπεις για να τροφοδοτήσουν τον ποταμό Ροδανό.». Ωστόσο, ο πόρος απειλείται, καθώς οι αλπικοί παγετώνες έχουν χάσει το 70% του όγκου τους από το 1850 και θα μπορούσαν ακόμη και να εξαφανιστούν μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, σύμφωνα με το πιο απαισιόδοξο σενάριο της IPCC.
Πριν βιώσουν μια έκρηξη του αριθμού των συγκρούσεων χρήσης του νερού κατά μήκος του ποταμού που τροφοδοτεί πόλεις, εργοστάσια, χωράφια και πυρηνικούς σταθμούς, οι καλλιεργητές τομάτας εργάζονται «στη Γαλλία και αλλού σε συστήματα άρδευσης που διαχειρίζονται καλύτερα την παροχή νερού, όπως η άρδευση με σταγόνες και σχετικά με τη δυνατότητα ανάπτυξης φωτοβολταϊκών συστημάτων», λέει ο Robert Giovinazzo, δηλαδή την προστασία των καλλιεργειών με ηλιακούς συλλέκτες. Σκοπεύουν να ανέβουν στην κοιλάδα του Ροδανού στο μέλλον; «Το εξετάζουμε. Παρακολουθούμε στενά το θέμα και ξέρουμε ότι θα πρέπει να γίνει μια μέρα, αλλά δεν είμαστε ακόμα εκεί», σημειώνει ο διευθυντής της Sonito.
Προς το παρόν, στόχος είναι να αυξηθεί ο όγκος μεταποίησης τομάτας που καλλιεργείται στη Γαλλία, ο οποίος είναι πολύ μέτριος σε σύγκριση με τις γειτονικές χώρες. Η Γαλλία παράγει μεταξύ 160.000 και 180.000 τόνους ετησίως, σε σύγκριση με τους σχεδόν 6 εκατομμύρια τόνους στην Ιταλία και έως 3 εκατομμύρια τόνους στην Ισπανία. «Το 90% των ντοματών που καταναλώνονται στη Γαλλία προέρχονται από το εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένου του 85% από την Ιταλία και την Ισπανία», εξηγεί ο Robert Giovinazzo. Θα μπορέσει η Γαλλία να αντισταθμίσει τις δυσκολίες του Νότου μακροπρόθεσμα; Θα μπορούσε η κλιματική αλλαγή, όπως φοβόταν το περιοδικό Time το 2023, ενώ περιγράφει την πιθανή κατάρρευση του γιγαντιαίου κλάδου παραγωγής της Καλιφόρνια, «να αποτελέσει απειλή για την κέτσαπ»; Ο André Bernard, Πρόεδρος του Γεωργικού Επιμελητηρίου Sonito και Provence-Alpes-Côte-D’azur, ελπίζει να δει μια αύξηση στην αναλογία των γαλλικών ντοματών για μεταποίηση που καταναλώνονται στη Γαλλία. Με μια στρατηγική που στοχεύει στην ενσωμάτωση της τομάτας χωραφιού με άλλες καλλιέργειες, ανέφερε αύξηση από το σημερινό 10% σε 25% έως το 2030.
Πηγή: tomatonews.com