Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι πάντοτε η ψυχή ακόµα και του πιο αποστειρωµένου, ροµποτικού, σχεδόν διαστηµικού project. Οι µηχανικοί της IGC και του Μαγικού Κήπου, θέλησαν το 2019 να φτιάξουν το τέλειο µαρούλι και για τον σκοπό αυτό επιστράτευσαν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας σε ένα εγχείρηµα που όµοιό του δεν υπάρχει ακόµα και σήµερα στην Ελλάδα. Μετά από τρία χρόνια λειτουργίας φάνηκε πως αυτό που έλειπε ήταν ένας άνθρωπος-κλειδί που θα µπορούσε να δουλέψει τη µονάδα στο µέγιστο των δυνατοτήτων της. Ο Ανδρέας Λύπας, αναλαµβάνοντας χρέη ∆ιευθυντή Παραγωγής, έφερε στην Ελλάδα τη συσσωρευµένη γνώση της Βόρειας Ευρώπης, ανοίγοντας νέους δρόµους για τη θερµοκηπιακή καλλιέργεια σε µονάδες τεχνολογίας αιχµής.
Η πρώτη επιλογή ήταν να επιστρέψετε στην Ελλάδα ή να εµπλακείτε ενεργά µε την IGC;
Με την IGC µε συνδέουν 20 µήνες πριν γυρίσω. Συµβουλευτικά λειτούργησα και προσπαθούσα να αποδώσω από µακριά τη γνώση που µου έδιναν οι Ολλανδοί και οι Άγγλοι. Ασχολήθηκα δηλαδή επειδή είχαµε φιλικές σχέσεις µε τη διοίκηση, µε την κλιµατική διαχείριση ή τον τρόπο διαχείρισης υβριδίων, γιατί ήταν πολύ νέα αυτά τα πράγµατα για τα δεδοµένα της Ελλάδας. Οπότε το κάλεσµα να έρθω να δουλέψω ήταν το επόµενο βήµα, η επόµενη πρόκληση, γιατί από την πρώτη µέρα που µπήκα στη µονάδα την πόνεσα και ήθελα να επιτύχει. Κι έτσι θα γίνει….
Ποια ήταν τα στοιχεία που βελτιώθηκαν ώστε να πλησιάσουµε στο break even point;
Αυτό ήρθε µετά από αρκετές διαφοροποιήσεις. Κατ’ αρχήν στο κοµµάτι της θρέψης. Μετά της προσέγγισης στο κοµµάτι της άρδευσης, δηλαδή συχνότητα ποτισµάτων, microdosing irrigation, άρδευση σε µικρές δόσεις όπως ονοµάζεται. Επίσης στην κλιµατική διαχείριση µε τη βοήθεια µετρήσεων από τα αισθητήρια όργανα που έχω στην προσωπική µου συλλογή. Όλα αυτά µας έκαναν να είµαστε πιο εύστοχοι και ακριβείς στην υψηλών προδιαγραφών ρύθµιση του θερµοκηπίου. Φανταστείτε το σαν να κουρδίζεις καλύτερα µια κιθάρα µε καλύτερο κουρδιστήρι. Πλέον ξεφύγαµε από το να καλλιεργήσουµε απλά και προσπαθούµε να εκτοξεύσουµε την παραγωγικότητα µέσω πολλών δεδοµένων που παίρνουµε από τους αισθητήρες αλλά και από τον τρόπο που ανταποκρίνονται τα φυτά στις αλλαγές που δίναµε.
Να υποθέσω ότι είχαµε µια αύξηση 20-25% στην παραγωγικότητα κατ’ αρχάς;
Αυτήν τη στιγµή είµαστε γύρω στο 30% πάνω φέτος σε σχέση µε πέρυσι. Αν και ολιστικά θεωρώ ότι µέσα στους επόµενους δύο µήνες να ξεπεράσουµε τα 7,5 εκατ. τεµάχια, που σηµαίνει αύξηση 50%. Και παράλληλα θα είναι και πιο ποιοτικά σε σύγκριση µε πέρυσι, που είναι πολύ σηµαντικό. ∆ηλαδή τα βάρη τους είναι ακόµα πιο µεγάλα σε σύγκριση µε πέρυσι.
Τι είναι αυτό που κάνει τη µονάδα της IGC να είναι µοναδική για τα ελληνικά δεδοµένα;
Είναι καινοτόµα γιατί τεχνολογικά δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από µονάδες της Αγγλίας ή της Ολλανδίας. Έχει τα πάντα. Τεχνητό φωτισµό, κλιµατικό έλεγχο εξαιρετικό. Έχει όλα τα αρδευτικά συστήµατα που απαιτούνται και έχει έµψυχο δυναµικό που έχει τη διάθεση και τη δυναµικότητα και το πάθος να καταφέρει την αύξηση της παραγωγικότητας. Οπότε θεωρώ ότι δεν της λείπει τίποτα. Μπορεί να της έλειπε ένας leader για να δώσει το παράδειγµα του πώς λύνονται τα καθηµερινά ζητήµατα στο κοµµάτι της παραγωγής και να δείξει πώς µοντέλα του εξωτερικού µπορούν να εφαρµοστούν µε ακρίβεια εδώ. Όµως δύσκολα ένας εδραιωµένος καλλιεργητής µε καριέρα θα έπαιρνε την απόφαση να γυρίσει στην Ελλάδα.
Υποθέτουµε λοιπόν ότι η πιο µεγάλη δυσκολία αυτά τα τρία χρόνια ήταν να γίνει όσο γίνεται καλύτερο το παραγωγικό κοµµάτι. Στο κοµµάτι της αγοράς, αν και δεν είναι το αντικείµενό σας, πώς είναι τα πράγµατα; Έχει υποδοχή αυτό το προϊόν;
Απ’ ό,τι βλέπω σαν καταναλωτής, εκτός από καλλιεργητής και διευθυντής παραγωγής, είναι ότι το προϊόν από µόνο του µιλάει, από µόνο του δείχνει τη δυναµική του. Όταν έχουµε µια διάρκεια ζωής στο ράφι της τάξης των 15-16 ηµερών εντός ψυγείου αλλά και βλέπουµε ότι σε σύγκριση µε το υπαίθριο δεν πετιέται τίποτα, δεν χάνεται το οτιδήποτε και η νοστιµάδα του δεν συγκρίνεται µε το αντίστοιχο της υπαίθρου, νοµίζω από µόνο του αυτό ότι αποτελεί ένα δυνατό πλεονέκτηµα.
Υπάρχει δηλαδή και ανταπόκριση και υποδοχή από τις αλυσίδες λιανικής;
Ζητάνε και παραπάνω, µε βάση αυτά που προσφέρουµε τώρα και γι’ αυτό είναι στο πλάνο της διοίκησης να κάνει επέκταση.
Το επόµενο στοίχηµα λοιπόν σε αυτό το πεδίο;
Ας το πάρουµε βήµα-βήµα. Πρώτος στόχος είναι να πιάσουµε 7,5 εκατ. συγκοµισθέντα µαρούλια φέτος. Του χρόνου στόχος είναι να έχουµε 9 εκατ. µαρούλια µε πολύ µικρότερες απώλειες και παράλληλα να τρέχει το κοµµάτι της επέκτασης.
Αυτή η επέκταση θα είναι στην υπάρχουσα µονάδα;
Θα δηµιουργηθεί ένα ακόµη διαµέρισµα παραγωγής αλλά το πιο σηµαντικό είναι η δηµιουργία του πειραµατικού θερµοκηπίου έξω, όπου όλα τα βιολογικά σκευάσµατα, οι καλλιεργητικές στρατηγικές, θα µετριούνται εκεί, σε πραγµατικό χρόνο, χωρίς να επηρρεάζεται µέσα η παραγωγή. Γιατί κάποιες στρατηγικές κλίµατος που έχω υιοθετήσει και έρχονται από το εξωτερικό, οι δείκτες άρδευσης και βιολογικών σκευασµάτων, αν κάτι πάει λάθος, εµφανίζεται άµεσα στην παραγωγή. Ένα λάθος µου εκεί µπορεί να καταστρέψει την ηµερήσια παραγωγή. Η υδροπονία δεν συγχωρεί λάθη, γιατί εµείς καλλιεργούµε στο νερό. ∆εν υπάρχει κάποιο υπόστρωµα για να µπορέσεις, αν ανέβει για παράδειγµα το pΗ, να το επηρεάσεις και να το σώσεις. Οποιαδήποτε µετατροπή κάνουµε στα φυτά, φαίνεται αµέσως. Είτε κάτι καλό, το βλέπουµε µετά από 2-3 µέρες, είτε κάτι κακό, το βλέπουµε µέσα σε µια µέρα. ∆ηλαδή µπορεί να καταστρέψουµε την παραγωγή και µιλάω για 270.000 φυτά από ένα λάθος.
Αυτό σε τι παραγωγή αναλογεί;
Περίπου 9 ηµερών. Με 30.000 φυτά την ηµέρα, που δεν υπάρχει κανένας άλλος να το ανταγωνιστεί.
Θα ήταν καλύτερο να γίνουν περισσότερα τα θερµοκήπια αυτής της µορφής στην Ελλάδα; Για την ισορροπία της αγοράς και τη διείσδυσή τους.
Θερµοκήπια και µοντέλα τέτοιου είδους, λύνουν την επισιτιστική κρίση της Ελλάδος και δίνουν και ένα έναυσµα εξαγωγών. Εµείς εδώ δεν σταµατάµε να κόβουµε κάθε µέρα 30.000 µαρούλια, οπότε υπάρχει µια ροή. ∆εν είναι χρηµατική ροή, αλλά είναι ροή φρέσκου προϊόντος. Το ίδιο πρέπει να γίνεται και σε άλλες µονάδες, είτε αυτό λέγεται ντοµάτα, είτε αγγούρι, είτε πιπεριά ή φράουλα. Είναι µοντέλα που λειτουργούν στο εξωτερικό. Η Ολλανδία έχει χρησιµοποιήσει εµπορικά την υδροπονία από το 1975. Εµείς εδώ, γιατί αρνούµαστε να το κάνουµε; Φοβόµαστε το κόστος παραγωγής ή δεν έχουµε την τεχνογνωσία; Εγώ είµαι βέβαιος ότι µόνο τέτοια µοντέλα µπορούν να προχωρήσουν. Εξαλείφοντας τελείως την εποχικότητα και έχοντας και µια καµπύλη ανά έτος πρόβλεψης για να µπορεί να κάνει έναν προγραµµατισµό το σούπερ µάρκετ αλλά αντίστοιχα και ο επενδυτής να µπορεί να κάνει τον ισολογισµό του από πριν για να βγάλει τα κόστη του.
Αν η τεχνολογία είναι εφάµιλλη αυτής που εφαρµόζεται στην Ολλανδία ή στη Μεγάλη Βρετανία, η Ελλάδα δεν έχει πλεονεκτήµατα;
Η δυσκολία του να καλλιεργήσει κάποιος στη Μεγάλη Βρετανία και γενικά στη Βόρεια Ευρώπη είναι µεγάλη, γιατί εκεί έχεις το εξής πρόβληµα: Εκεί αντιµετωπίζουµε τα µεγάλα µυκητολογικά προβλήµατα. Λόγω αυξηµένης σχετικής υγρασίας, είτε έξω είτε µέσα, διευκολύνουν την ανάπτυξη βοτρύτη, ωιδίου ή περονόσπορου. Στην Ελλάδα έχουµε την τύχη να έχουµε ξηρότερο κλίµα, άρα λιγότερα µυκητολογικά ρίσκα, αλλά έχουµε το πρόβληµα των εντόµων γιατί είναι πιο εύκολο να κάνουν νυµφώσεις και να έχουµε έξαρση, όπως συµβαίνει µε την tuta absoluta της ντοµάτας. Μεγάλο όµως αβαντάζ της Ελλάδας είναι η ενέργεια, η µεγάλη ακτινοβολία του ήλιου. Έξω χρησιµοποιούµε λάµπες LED σχεδόν όλο το χρόνο για να έχουµε επάρκεια φωτοπεριόδου και φωτοσύνθεσης.
Βεβαίως έχουµε όφελος και στο κοµµάτι των ΑΠΕ, περισσότερη ηλιοφάνεια, άρα περισσότερη ενέργεια µε χαµηλότερο κόστος.
Βέβαια το κόστος παραγωγής αυξάνεται, γιατί κατά τους καλοκαιρινούς µήνες πρέπει να ψύξουµε το θερµοκήπιο. Εκεί δηλαδή πρέπει να σκεφτούµε τι µέθοδο θα ακολουθήσουµε για να έχουµε επάρκεια στο κοµµάτι της ηλεκτρικής ενέργειας, εν προκειµένω οι υγρές παριές να δουλεύουνε και να υπάρχει µια οµοιογενοποίηση του κλίµατος εντός του θερµοκηπίου. Αυτά τα δύο είναι οι µεγάλες τεχνικές δυσκολίες που ένας καλλιεργητής, ένας διευθυντής παραγωγής πρέπει να αντιµετωπίσει καθηµερινά. Και εδώ έρχεται η τεχνολογία αιχµής µε τη χρήση πολλών αισθητήρων οργάνων και η άµεση και ηµερήσια καταγραφή και χρήση αισθητήρων για να εντοπίζουµε προβλήµατα ή λάθη και να έχουµε µια προσέγγιση πρόληψης του προβλήµατος και όχι αντιµετώπισης. Εδώ έχω αναπτύξει ένα µοντέλο, µοναδικό στην Ελλάδα, όπου δηµιουργώ ένα φιλικό περιβάλλον για ωφέλιµους µικροοργανισµούς και έντοµα, όπως τα γλαστράκια του άλυσσου όπου εκεί µένει και πολλαπλασιάζεται το αρπακτικό έντοµο και όπου βρεθεί θρίπας στην καλλιέργεια πάει και τον εξολοθρεύει. Είµαι έτσι πεπεισµένος πως δεν θα χρειαστεί να χρησιµοποιήσω φάρµακα για τον θρίπα που είναι πολύ σπάνιος. Για εµάς η ολοκληρωµένη διαχείριση, δεν είναι µια απλή κουβέντα, είναι ο θεµέλιος λίθος για την παραγωγή µας.
Μπορεί να χαραακτηριστεί organic, βιολογική αυτή η παραγωγή; Είναι κάτι που ζητάτε;
Στην Αγγλία γίνεται µια στοχευµένη προσέγγιση ώστε αντίστοιχες µονάδες µε εδώ να µπορούν να πάρουν την πιστοποίηση bio για να έχουν την έξτρα προστιθέµενη αξία. Στις ΗΠΑ το 2021 ψηφίστηκε ένα αντίστοιχο νοµοσχέδιο. Μονάδα όπως εδώ, µε χρήση λιπασµάτων, εγκεκριµένων από τον FDA, µπόρεσε και πήρε την πιστοποίηση organic και την ανατίµηση και έφτασε να πωλείται ένα Βutterhead γύρω στα 6 δολάρια το τεµάχιο. ∆εν είναι κάτι. Το να καλλιεργείς εκτός χώµατος δεν σε κάνει µη βιολογικό, από την στιγµή που πληροίς όλες τις προϋποθέσεις, όπως η µη χρήση φυτοπροστασίας, µη επιτρεπτών λιπασµάτων και άλλα.
Η θρέψη σας δεν εµπεριέχει χηµικά λιπάσµατα;
Εµπεριέχει µεταλλικά άλατα, όπως το νιτρικό κάλιο, το νιτρικό ασβέστιο, το µονοαµµώνιο. Αυτά ναι, είναι χηµικές ενώσεις. Αλλά µε την προϋπόθεση ότι υπάρχει το θεσµικό πλαίσιο για να κάνουµε βιολογική παραγωγή, µπορούµε να πάρουµε ολλανδικά λιπάσµατα, που κυκλοφορούν και να να έχουµε αµιγώς οργανικά λιπάσµατα.
∆ηλαδή, αν υπήρχε το πλαίσιο, τότε θα προσαρµοζόσασταν σε αυτό χωρίς καµία ένσταση ή ζηµία;
Μα είναι µεταλλικά άλατα, είναι χηµικές ενώσεις που στη φύση υπάρχουν. ∆εν είναι χηµικά όπως ο κόσµος νοεί σαν κάτι βλαβερό. Εµείς το ζητάµε αυτό γιατί µπορούµε να προσαρµοστούµε. Στην Ολλανδία κάποιες εταιρείες λιπασµάτων έχουν βγάλει προϊόντα που διεκδικούν έγκριση οργανικού. Είναι κάτι που έρχεται. Προσέξτε: Καλλιεργώντας στο χώµα κάθε χρόνο το ίδιο. Έχεις ασθένειες της ρίζας και διάφορα άλλα, πολύ πιο βλαβερά σε οδηγούν σε άλλα µονοπάτια όπου το πλαίσιο είναι θολό και µπορείς να είσαι βιολογικός αντιµετωπίζοντάς τα.
Να πούµε για το αν θα ήταν τελικά ανάγκη η Πολιτεία να δει µε διαφορετικό µάτι τη δηµιουργία τέτοιων µονάδων που τώρα αποκλείονται από το ΠΑΑ;
Είναι διττό το όφελος. Θα έρθουν άτοµα που θα στελεχώσουν τέτοιες µονάδες, άνθρωποι µε µεγάλη τεχνογνωσία που θα επαναπατριστούν. Θα λυθεί και το πρόβληµα της επισιτιστικής κρίσης και θα σταµατήσουµε αυτές τις εισαγωγές από Τρίτες χώρες που έχουµε τώρα ντοµάτα από την Τουρκία ή ντοµάτα από την Πολωνία και φράουλα εκτός σεζόν από την Ολλανδία. Θα έχουµε υπερεπάρκεια λαχανικών και να τα εξάγουµε που θα είναι τόσο ανώτερα λόγω της ακτινοβολίας, που όχι µόνο δεν θα εξάγουµε, αλλά θα γίνουµε υπερδύναµη στις εξαγωγές.
Το νέο προϊόν, το τρίο;
Ήταν µια ιδέα που είδαµε στην Ολλανδία, είναι η τελευταία λέξη της µόδας στα υδροπονικά θερµοκήπια φυλλωδών και περιλαµβάνει τρια σπόρια µε διαφορετικά λαχανικά. ∆ηλαδή περιέχει µια κόκκινη λόλα, το oakleaf, το οποίο για κάποιο λόγο δεν το έχει µάθει ο κόσµος στην Ελλάδα, και µια πράσινη λόλα. Έχουµε ταυτόχρονα τρεις διαφορετικές ποικιλίες µαρουλιού σε ένα γλαστράκι, το οποίο όταν το πάρει ο καταναλωτής, αφαιρείτο γλαστράκι και έχει έτοιµη µια σαλάτα πλούσια.
Είναι τριπλάσιο το βάρος της τελικής συσκευασίας στο τεµάχιο;
Όχι είναι τρεις σπόροι, οπότε µοιράζεται, έχουµε 100 γραµµάρια προϊόντος επί τρία. Το στοίχηµα είναι πώς θα έχεις οµοιογένεια, να αντιµετωπίσεις τον ανταγωνισµό για να µοιραστεί η θρέψη. Εκεί έρχεται ο ρόλος ο δικός µου.
Φωτογραφίες: Γεωργία Καραμαλή
